کاردرمانی اتیسم تهرانپارس نارمک پیروزی نیروی هوایی افسریه

اُتیسم چیست و چه علائمی دارد؟

اُتیسم اختلال رشد ذهنی پیچیده ای می باشد که از بدو تولد در کودک وجود ارد ولی معمولاً در 3 سال اول زندگی شخص بروز می کند چرا که تا قبل از آن معمولاً بروز مشکل توسط والدین نادیده تصور می شود و به آن اهمیتی نمی دهند. به نظر می رسد که یک اختلال در سیستم عصبی که باعث عدم عملکرد صحیح مغز می شود در ایجاد این بیماری مؤثر می باشد. این اختلال در بیماران اُتیستیک باعث می شود که مغز نتواند در زمینه رفتارهای اجتماعی و مهارتهای ارتباطی به درستی عمل کند. کودکان اُتیستیک در زمینه ارتباط کلامی و غیر کلامی، رفتارهای اجتماعی، فعالیت های سرگرم کننده و بازی دارای مشکل می باشند. اُتیسم یکی از پنج بیماری می باشد که در مجموع به آنها “ اختلالات نافذ رشد“ یا به اختصار “PDD یا pervasive Developmental Disorders “ می گویند.

 

کلینیک کاردرمانی ابن سینا (دکتر علیرضا شمس الدینی)

آدرس :

 خیابان سی متری نیرو هوایی

تقاطع مسیل منوچهری - روبروی ایستگاه بی آر تی پیروزی

پلاک۱/۲ - واحد ۲

تلفن: [phone]

 

اختلالات نافذ رشد عبارتند از :

* اُتیسم
* اختلال آسپرگر
* اختلال عدم تمرکز دوران کودکی
* اختلال رِت
* اختلالات نافذ رشد که با معیارهای بیماری های ذکر شده مطابقت ندارند

هر کدام از این بیماری ها دارای معیارهای شناخت خاص خود هستند که توسط انجمن روانشناسی آمریکا مشخص شده اند.  در بیماری های طیف PDD ، اُتیسم بیشترین تعداد را دارا می باشد که تقریبا بین 2 تا 6 کودک از هر 1000 کودک به آن دچار می شوند. . این بدین معنا است که در کشوری مانند ایران با جمعیت حدود 70 میلیون نفر احتمال می رود حدود 280 هزار بیمار اُتیستیک وجود داشته باشند و فراموش نکنید که این تعداد هر روز در حال رشد می باشد. . اُتیسم در سراسر دنیا دیده می شود و فقط در پسران بیشتر از دخترها مشاهده شده است. به عبارت دیگر نژاد، مکان زندگی، میزان سواد، وضعیت مالی، نوع اعتقاد، شیوه زندگی، و ... هیچکدام تأثیری در شانس بروز اُتیسم ندارند.

نشانه های عمومی بیماری اُتیسم:

از زمانی که آگاهی عمومی در باره این اختلال شروع به افزایش کرد، بیشتر افراد حتی بعضی ازمتخصصین پزشکی و آموزشی هنوز درک درستی از نحوه تأ ثیر گذاری این اختلال بر افراد ندارند و از چگونگی برخورد و درمان این افراد دانش کافی ندارند. به عبارت ساده تری می توان گفت در میان این بیماران می توان افرادی را مشاهده کرد که تماس چشمی، رفتار خوب اجتماعی و بعضی از فاکتورهائی را که در کودکان اُتیستیک مشاهده نمی شود، داشته باشند ولی در عین حال در سایر فاکتورها با کودکان سالم فرق داشته باشند. به همین دلیل تشخیص و تعیین روش درمان و نیز بررسی پیشرفت و مشخص کردن مراحل درمان نیازمند افراد متخصص با دانش کافی می باشد.

اُتیسم را می توان یک بیماری با طیف گسترده معرفی کرد. این بیماری می تواند نشانه های فراوانی داشته باشد که توسط این نشانه ها اُتیسم را می توان از درجات خفیف تا شدید درجه بندی کرد. اگرچه اُتیسم را می توان توسط یک سری از رفتارها تشخیص داد ولی افراد اُتیستیک می توانند ترکیبی از این رفتارها را داشته باشند و الزاماً نباید رفتارهای اختلالی تعیین شده را به صورت یکجا از خود نشان بدهند. ممکن است دو کودک که یک تشخیص برای آنها داده شده است، از نظر رفتاری با هم تفاوت نشان بدهند و از نظر مهارت ها نیز با هم تفاوت داشته باشند. ممکن است والدین کلمات متفاوتی را در رابطه با بیماری این کودکان بشنوند مانند شبه اُتیسم، متمایل به اُتیسم، طیف اُتیسم، اُتیسم با عملکرد بالا و پائین، با توانائی بالا و پائین. والدین باید توجه داشته باشند که مهمتر از عنوان بیماری، پرداختن به درمان آن است. باید در نظر داشت که این کودکان با درمان مناسب و به موقع می توانند مطالب را بیاموزند، رفتارهای درست را از خود نشان داده و در آینده مانند افراد عادی زندگی کنند. اما بدست آوردن این اهداف مستلزم درمان به موقع و درست، تحمل مشکلات و سختی های مربوط به این درمان است.

هر شخص اُتیستیک مانند بقیه افراد جامعه دارای شخصیت مختص به خود است و مانند تمامی افراد خصوصیات خاصی را دارا می باشد. بعضی از این کودکان ممکن است که از نظر گفتاری تأخیر کمی داشته و بتوانند با کمی کمک، ارتباط کلامی مناسبی را با دیگران بر قرار کنند ولی همین کودکان ممکن است از نظر ارتباطات اجتماعی رفتار مناسبی را از خود نشان ندهند. گاهی این کودکان برای شروع صحبت و تبادل کلامی ممکن است مشکل داشته باشند. افراد اوتیستیک معمولاً در مکالمات، یکطرفه رفتار می کنند یعنی فقط در رابطه با چیزی که خود علاقه دارند صحبت می کنند و از صحبت های طرف دوم چیزی نمی فهمند. در بعضی از این کودکان خشونت و خود آزاری نیز مشاهده می شود.

هرچند بسیاری از نشانه های دلالت کننده بر وجود اختلال اتیسم از سنین ۱۸ماهگی تا شش سالگی به ضوح آشکار می شوند, اما ممکن است بسیاری از آنها در سنین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی و یا قبل تر از آن آشکار شوند.

 

برخی از این نشانه ها در زمینه های مختلف به شرح زیر می باشند:

 

¢مهارت های ارتباطی:

◾️تا ۱۲ ماهگی هنوز در آنها ژست هایی از قبیل چنگ زدن, اشاره کردن و تکادن دادن دست مشاهده نمی شود.

◾️تا ۱۶ ماهگی هنوز قادر به بیان یک کلمه نمی باشند.

◾️تا ۲۴ ماهگی هنوز قادر به بیان عبارات دو کلمه ای نیستند.

 

¢مهارت های اجتماعی:

◾️لبخند اجتماعی و حالت انتظار برای در آغوش گرفته شدن در برخورد با دیگران در آنها وجود ندارد.

◾️تماس چشمی غیرعادی یا کمتر از حد معمول در آنها آشگار است.

 

¢معنای نشانه های رفتار اجتماعی, مانندچشمک زدن, شکلک درآوردن و دالی دالی را درک نمی کنند.

◾️زل زدن, برگرداندن سر, تعقیب دیگران و تولید صداهایی از سر هیجان در آنها مشاهده نمی شود.

 

👈نشانه ها در سنین پیش از دبستان:

¢در زمینه رفتاری:

◾️قشقرق های طولانی و دشوار دارند.

◾️بدون دلیل آشکار می خندند یا گریه می کنند.

◾️دلبستگی های غیر معمول مانند علاقه افراطی به یک موسیقی, اسباب بازی و یا وسیله ای خاص در منزل و انجام رفتارها و حرکات کلیشه ایی مانند تکان دادن بدن و حرکاتی مانند بال زدن دست ها دارند.

◾️در انطباق با تغییرات محیط مانند تغییر مکان غذا خوردن، مکان خوابیدن و یا طراحی داخل منزل مقاومت می کنند.

◾️بیقراری و بیش فعالی دارند.

 

👅👄مهارتهای ارتباطی و زبان:

◾️در ۱۲ ماهگی زمانی که او را با نام صدا میزنند جواب نمی دهد.

◾️لغاتی که قبلا استفاده کرده اند را از دست می دهند.

◾️ممکن است به صداهای مشخصی واکنش نشان دهند. اما صدای انسان را نادیده بگیرند.

◾️در انجام و درک ژست ها و اشارات مشکل دارند.

 

¢ مهارت های اجتماعی:

◾️وقتی با آنها صحبت می کنید, جای دیگر را نگاه می کنند و به افراد پیرامون توجهی نشان نمی دهند, یا توجه بسیار کمی به آنها دارند.

◾️پاسخی به لبخند والدین و یا دیگر نزدیکان نمی دهند.

◾️علاقه ای به بازی با کودکان دیگر نشان نمی دهند.

◾️به نظر می رسد اغلب در دنیای خود به سر می برند.

◾️پاسخی به تظاهرات صورت یا واکنشی به احساسات آدمهای دیگر نمی دهند.

 

¢بازی؛

◾️فاقد قدرت تخیل در بازی بوده و یا به میزان اندک از آن استفاده میکنند.

◾️آغازگر فعالیت یا بازی با دیگران نیستند.

◾️با ابزارهای محدود و مشخص بازی می کنند.

◾️به جای استفاده از کل یک وسیله بازی, تنها با اجزای آن بازی می کنند.

 

˜علائم و درگیری های حسی:

◾️واکنش غیر معمول (شدید, خفیف یا عدم واکنش) به محرک هایی از قبیل نور, صدا, حرکت و... نشان می دهند.

◾️به صورت غیرمعمول دست ها یا انگشتان را تکان می دهند.

◾️ممکن است روی پنجه پا راه بروند.

 

توانبخشی کودکان مبتلا به اُتیسم

رفتاردرمانی، کاردرمانی و گفتاردرمانی؛ راه‌های درمان اوتیسم: داروی خاصی برای اُتیسم وجود ندارد و بیشترین روش درمانی مورد استفاده، کاردرمانی، گفتاردرمانی و آموزش است. اولین گام بعد از تشخیص، مراجعه به روانپزشک است و بعد از تشخیص پزشک به اُتیستیک بودن کودک، باید کودک به مرکز کاردرمانی مراجعه کند و تحت آموزش قرار ‌گیرند. وقتی کودکی وارد کلینیک کاردرمانی شد بسته به شدت اختلال، بهره هوشی و سن کودک، طول دوره‌های آموزشی متفاوتی را طی خواهد کرد. اگر سن کودک پایین باشد و از لحاظ هوشی خیلی مشکلی نداشته باشد و اُتیسم او بسیار شدید نباشد، بعد از چند سال می‌تواند وارد جامعه عادی شود، اما اگر اُتیسم شدید باشد، سال‌های سال نیاز به آموزش دارد.

آموزش به موقع و درست از سن پایین راه وارد شدن این کودکان به جامعه
اگر کودک با سن پایین برای آموزش مراجعه کند و از نظر بهره هوشی مشکل نداشته باشد و نیز آموزش به‌موقع و درست صورت گیرد، می‌تواند وارد جامعه شود، اما ممکن است علائم خفیف باقی بماند؛ مانند ترس از ورود به جمع اجتماعی جدید شود.

 کاردرمانی در اتیسم:

 براساس تعریف انجمن کاردرمانی امریکا، کاردرمانی درمان ماهرانه ای است که به افراد  کمک می کند تا به استقلال در همه جنبه های زندگی خود دست یابند. کاردرمانی کمک می کند تا افراد مهارت های حرفه ای لازم در زندگی را برای کسب استقلال و رضایت مندی در زندگی را بدست آورند. اغلب اوقات کاردرمانگران با افراد صدمه دیده برا ی کسب مجدد توانایی، استفاده از دست ها در فعالیت های مختلف زندگی روزانه، توانایی نوشتن و مراقبت های شخصی، کار می کنند.

در مورد اُتیسم، کاردرمانگران امروزه به طور وسیعی دامنه فعالیت های حرفه ای خود را گسترش داده اند. در گذشته کاردرمانگران ممکن بود برا ی مثال در زمینه بهبود مهارت نوشتن، لباس پوشیدن و غیره در رابطه با کودکان اتیسم فعالیت نمایند. اما از آنجایی که افراد مبتلا به اتیسم کمبودهای اساسی در مهارت های شخصی و اجتماعی مورد نیاز برای یک زندگی مستقل دارند، کاردرمانگران امروز شیوه هایی را برای رفع این نیازها به کار می برند

برای مثال، فراهم کردن مداخلاتی که به کودک کمک نماید تا به تحریکات حسی پاسخ مناسب را بدهد. این مداخلات ممکن است شامل تاب دادن، برس زدن، بازی روی توپ مخصوص و تمام فعالیت هایی باشد که از طریق آن کودک بتواند بدنش را در فضا بهتر کنترل نماید.

• تسهیل فعالیت های بازی که تعامل و ارتباط با دیگران را آموزش می دهد و به آن کمک می کند. برای کاردرمانی در زمینه اُتیسم می توان از بازی درمانی های ساختار یافته به صورت ویژه و تخصصی استفاده نمود تا مهارت های هیجانی، هوشی و حتی جسمانی را بهبود ببخشد.
• اتخاذ استراتژی هایی برای کمک به افرادی که از یک مرحله به مرحله دیگر در گذر هستند. برای یک کودک مبتلا به اُتیسم ممکن است شیوه های مناسبی استفاده شود که بتواند جابجایی و انتقال از مدرسه به خانه را بهتر کنترل کند.
• استفاده از شیوه های تطابقی و استراتژی ها برای جبران ناتوانی هایی بارز (برای مثال آموزش استفاده از کی بورد زمانی که آموزش نوشتن با دست امکان پذیر نیست و با انتخاب یک جلیقه سنگین برای افزایش تمرکز و غیره). علاوه بر این، پزشک متخصص اطفال و روانژزشک کودکان می تواند به والدین در شناساندن مداخلات زودهنگام و قابل دسترس که از طریق مراکز توانبخشی و پزشکی ارائه می شوند، کمک نماید.
•  افراد اًتیسم می توانند از طریق مراکز توانبخشی خصوصی و دولتی به کار درمانی دسترسی پیدا کنند.

 

 

مشکلات بازی در کودکان اُتیسم:

به طور کلی، پنج مشکل عمده در نوع و حالت و الگوی عموم کودکان مبتلا به اُتیسم نسبتاً مشترک و صد البته عیان و غیر قابل انکار می باشد که عبارتند از: ضعف در مشغول کردن خود در بازی،  ضعف در بازی سمبلیک، فقر تنوع بازی – تفاوت الگوی بازی – عدم سیالیت بازی، ضعف در درک قانون و قاعده ی بازی، ضعف در مهارتهای ارتباطی - زبانی در حین بازی های اجتماعی

 

بازی درمانی برای کودکان اُتیسم

مشخص ترین و بارزترین علامت کودکان اُتیسم، ضعف و نقی در برقراری ارتباط است. که این مشکل هم شامل ارتباط غیر کلامی ( نگاه کردن به صورت وچشم های دیگران، استفاده ار حالات صورت، دست ها و وضعیت کلی بدن) و هم ارتباط کلامی است . ارتباط غیر کلامی مقدمه ارتباط غیر کلامی است. گاه کودک مبتلا به اُتیسم اصلاً متوجه حضور افراد دیگر نیست. در این کودکان، قدم اول توجه دادن کودک به مادر و خودش و درمانگر است.

بازی درمانی به منظور افزایش ارتباط در کودک اُتیسم:

انجام تمرینات و  تحریکات تعادلی، نقش بسیار مهمی در بهبود علایم اُتیسم دارند، بنابراین در ابتدا بازی های حاوی تحریکات تعادلی را انجام یاداور می شوم..

 

بازی های در برگیرنده ی تحریکات تعادلی:

* در هنگام انجام تحریکات تعادلی صرف، به کودک زمانی که او را روی توپ درمانی نشانده اید یا خوابانده اید، روبری کودک بنشینید و بخواهید که سرش را بالا بیاورد، با او صحبت کنید، صدایش بزنید، با اسمش جملات مختلف بسازید مثلا مهدی پسر خوب منه!  علی آقا سلام!  زمانی که کودک به شما نزدیک شد، از این جملات استفاده کنید یا شکلک در بیاورید. اینها باعث می شوند که کو دک چندان متوجه شدت حرکات نشود لذا می توان تحریکات را شدید تر کرد.

* چهار زانو روی زمین بنشینید کودک را روی پایتان قرار دهید. کودک پشتش به شما با شد یا سینه به سینه شما قرار گیرد. سپس دست های کودک را بگیرید و باز کنید. بگویید حالا ما دو تا سوار هواپیما هستیم. خود و کودک را به طرفین حرکت دهید . شدت حرکت و دامنه آن را بسته به تحمل کودک تغییر دهید. بهتر است روی صندلی بنشینید تا پاهای کودک آویزان باشد.

* روی صندلی بنشینید. کودک را روی پایتان بنشانید . دستهایش را بگیرید. سپس بگویید سوار اسب شده است و با حرکات پایتان به بالا و پایین او را تکان دهید.

* شما و کودک اُتیسم روی زمین یا یک تشک ابری بخوابید. سپس سعی کنید در قالب بازی کودک را وادار کنید که غلت بزند. اجبار در کار نباشد چرا که اثر عکس می گذارد.

 

بازی هایی جهت افزایش ارتباط و شناخت خود و دیگران:

* چهره به چهره کودک قرار بگیرید. لپهایش را بکشید، باهاش حرف بزنید، شکلک در بیاورید و ...  بعد از چند دقیقه بازی ناگهان شی مثل توپ بزرگ ، ملحفه، را جلوی صورتتان بگیرید و آرام باشید. منتظر بمانید تا دنبالتان بگردد یا بخواهد مانع را کنار بزند. هنگامی که پیدایتان کرد یا خودتان بیرون آمدید، بهش سلام کنید.  

 
* روبروی کودک آینه بگذارید. صورتتان را در کنار صورت کودکتان قرار دهید. شکلک های مختلفی در بیاورید . لپ هایش را بکشید، با دست چشم هایش را بگیرید و بعد از چند ثانیه دستتان را بردارید. روی بخش هایی از صورتش را مانند گونه ها، پیشانی , بینی (اگر حساسیت نشان نمی دهد) رنگ بزنید.

 

* کودک را در آغوش بگیرید طوری که چهره به چهره باشید. با بازی ها کودکانه او را سرگرم کنید.