کاردرمانی و گفتاردرمانی در سکته مغزی
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی عمومی‌ترین اختلال مغزی و سومین علت مرگ بعد از بیماریهای قلبی - عروقی و سرطان است. این یماری سبب مرگ حدود نیمی از مبتلایان است و نیمی دیگر زنده می‌مانند و دچار معلولیت دائمی می‌شوند. سکته مغزی به معنای کاهش ناگهانی تامین جریان خون برای مغز است که توسط اختلال در رگهای خونی ورودی مغز بوجود می‌آید. در نتیجه، فقدان اکسیژن سبب می‌شود که بافت مغز آسیب ببیند یا حتی نابود شود. حدود 90 درصد سکته های مغزی از این نوع هستند. علت 10 درصد دیگر سکته مغزی در اثر خونریزی مغزی اتفاق می‌افتد. بیمار ناگهان به حالت اغما و بی‌هوشی می‌افتد که ساعت ها و روزها ادامه دارد و اغلب با فلج نیمی از بدن و فلج صورت و دفع غیر ارادی ادرار و مدفوع همراه است. تنها راه بازگشت افراد فلج شده ناشی از سکته مغزی، دریافت خدمات توانبخشی به خصوص کاردرمانی می باشد.
آدرس کلینیک ابن سینا:
تهران - خیابان سی متری نیرو هوایی - نرسیده به سر پیروزی
روبروی
ایستگاه بی آر تی پیروزی - جنب کارواش شایان
پلاک۱ - واحد ۲
تلفن: ۷۷۴۱۵۲۱۷ - ۷۷۷۵۳۲۲۷
در واقع، دو نوع اصلی از سکته مغزی وجود دارد:
سکته مغزی ایسکمیکسکته مغزی هموروژیک
۱- سکته مغزی ایسکمیک:
شایع ترین نوع سکته مغزی است و براثر انسداد عروق خونی مغز ایجاد می شود. این ممکن است به علت سخت شدن و تنگ شدن شریان ها (تصلب شرایین) و یا توسط یک لخته خون و مسدود کردن رگ های خونی باشد. یک نوع از سکته مغزی، سکته مغزی ترومبوتیک است که توسط یک لخته خون (ترومبوز) در یکی از شریانهای سر و یا گردن، که به شدت جریان خون را کاهش می دهد ایجاد می شود. ترومبوز ممکن است ناشی از رسوب چربی در رگهای خونی (پلاک ها) باشد. نوع دیگری از سکته مغزی ایسکمیک سکته مغزی آمبولیک (یا آمبولی مغزی)، ناشی از وقتی است که یک لخته خون در نقاط دیگر بدن (برای مثال، اتاق های قلب) تشکیل می شود و از طریق سیستم گردش خون به مغز میرسد. لخته آمبولی نامیده می شود.
۲- سکته مغزی هموروژیک:
شدید ترین نوع سکته مغزی سکته مغزی هموروژیک است. این نوع سکته هنگامی رخ می دهد که یک رگ خونی در مغز بترکد، خون تراوش می کند و موجب آسیب به ناحیه ای از مغز می شود. دو نوع سکته مغزی هموروژیک وجود دارد: خونریزی زیر عنکبوتیه، که در فضای اطراف مغز رخ می دهد و نوع شایع تر خونریزی داخل مغزی است که شامل خونریزی در داخل بافت مغز به خودی خود است. علائم سکته معمولا به طور ناگهانی ظاهر می شود. در ابتدا فرد ممکن است احساس بی حالی ورنگ پریدگی داشته باشد،یا از یک سردرد ناگهانی شکایت کند.ممکن است بی حسی ناگهانی در چهره یا اندام خود به خصوص در یک پای خود داشته باشد.از علائم دیگر اشتباه و مشکل در صحبت کردن یا درک آنچه که به آنها گفته می شود، مشکلات بینایی ، مشکل در راه رفتن یا حفظ تعادل خود یا از دست دادن هوشیاری است. از آنجا که سکته مغزی بیماری است که عوارضی مختلف و متفاوتی در بخش های مختلف بدن ایجاد می کند ، توانبخشی این بیماری نیز باید توسط تخصص های مختلف مرتبط و تحت نظارت و برنامه ریزی پزشکی صورت گیرد.
ضرورت توانبخشی و علی الخصوص کاردرمانی در بیماران مبتلا به سکته مغزی
به طور کلی در حدود 20 درصد از بیماران بهبود کامل را به دست می آورند. اما شرایط مابقی بیماران از بهبود قابل توجه با عوارضی بسیار کم تا بهبود ناچیز با عوارضی ناتوان کننده و نیازمند مراقبت های جدی متفاوت خواهد بود . سکته مغزی در یک لحظه فرد را مبتلا می کند و ظرف مدت بسیار کوتاه ناتوانی بسیاری برای فرد ایجاد می کند. با اینکه آسیب در یک آن بروز می کند ولی بهبودی یک جریان طولانی و مدت دار است که نیاز به شکیبایی و پرهیز از عجله کردن، کلافه شدن و سردرگمی دارد . میزان بهبودی که در برخی افراد ظرف چند هفته بدست می آید ممکن است در عده ای ماه ها و یا حتی سال ها طول بکشد . میزان بهبودی در هر فردی منحصر به او است . به هر حال در اکثریت بیماران پیشرفت در هفته های اول سریع تر است و به تدریج کندتر می شود ولی کند شدن روند بهبود به معنی پایان بهبود نیست. بهترین زمان شروع توانبخشی بلافاصله پس از پایدار شدن علائم (چند روز بعد از سکته) است. به طور کلی هر چه توانبخشی زودتر شروع شود بیشتر اثر می کند. این تآثیر در سه تا شش ماه اول بعد از سکته مشهودتر است. با این وجود اغلب بیمارانی که دیر مراجعه کرده اند نیز از توانبخشی سود می برند. توانبخشی باید تا مدتها ادامه داشته باشد تا ناتوانی ها به حداقل و توانایی ها به حداکثر برسد. اگرچه میزان بهبودی پس از سکته مغزی در افراد مختلف متفاوت می باشد و میزان بهبودی سکته به عواملی چون اندازه آسیب ، محل آسیب ، نوع سکته ، سن بیمار ، شرایط بدنی بیمار پیش از بروز بیماری، نحوه و کیفیت درمان در شروع سکته و برخی دیگر از عوامل بستگی دارد . ولی هر چقدر سکته کوچکتر باشد، سن فرد پایین تر باشد، به موقع تمرین های توانبخشی را شروع کند و با تیم درمان همکاری کند میزان بهبودی بالاتر است.
نقش کاردرمانی در افراد مبتلا به سکته مغزی:
اگرچه با وقوع سکته مغزی، یکسری از سلول های مغز از برای همیشه از بین می روند و دیگر بازسازی نمی شوند. اما سلول های عصبی این توانایی را دارند که پس از آسیب، به طور مجدد خود را ساماندهی کنند. به این حالت انعطاف پذیری یا نوروپلاستیسیتی سلول های عصبی گفته می شود. با انجام کاردرمانی، این امکان فراهم می شود که این ساماندهی تسریع یابد..در زمان های اولیه آسیب(به ویژه شش ماه اول)، امکان نروپلاستیسیتی بیشتر و بهتر است به همین دلیل اگر در این مقطع از بیماری، کاردرمانی سریع تر، بیشت و با کیفیت بالاتری انجام شود، کسب توانایی و کم کردن ناتوانایی های ناشی از سکته بسیار بیشتر عاید بیمار خواهد شد.
عمده اهداف و تمرین های کاردرمانی عبارتند از:
- آموزش وضعیت صحیح ایستادن و راه رفتن
- تنظیم یک برنامه منظم جهت افزایش هماهنگی و تعادل
- تاکید بر ایجاد حرکات ارادی و افزایش سرعت عمل همراه با حداکثر دقت
- تنظیم یک برنامه برای کنترل اسپاستیسیتی و سفتی عضلانی
- استفاده از برنامه های عملکردی برای بکارگیری مفاصلی که دامنه حرکتی آنها محدود شده است.
- ویزیت بیمار در منزل و ارائه تمرین برای کارایی هرچه بیشتر و سریع تر.
- بازگرداندن دامنه حرکتی و قدرت عضلانی از دست رفته.
- بازگرداندن توانایی های از دست رفته مانند توانایی راه رفتن ،شانه کردن موها، استفاده از قاشق و چنگال و غذا خوردن، استفاده از فنجان،آموزش نحوه حمام کردن.
- بازگرداندن حس از دست رفته در عضلات مبتلا
