کاردرمانی سکته مغزی پیروزی/کاردرمانی ابن سینا
کاردرمانی و توانبخشی سکته مغزی/ دکتر علیرضا شمس الدینی
سکته مغزی اکثراً در اثر قطع جریان خون و به ندرت در اثر خونریزی در قسمتی از مغز ایجاد می‌شود. علائم و نشانه‌های سکته مغزی بسته به محل آسیب در مغز و میزان آسیب، متفاوت است. سکته مغزی معمولاً باعث فلج یک سمت بدن (همی‌پلژی)، در سمت مخالف آسیب در مغز می‌شود. اختلالات حرکتی و تعادلی و نیز اختلالات وضعیتی از عوارض شایع سکته‌های مغزی است. اگرچه ممکن است بیمار دچار عوارض دیگری مانند اختلال در بلع، مشکلات حسی، مشکلات روانی و عاطفی و اختلالات درکی نیز بشود. چنانچه برای مشکل بی‌حرکتی بیمار اقدامات درمانی و توانبخشی مؤثر و به موقع انجام نشود، ممکن است بیمار برای همیشه در تحرک و راه رفتن ناتوان شود.
آدرس مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی ابن سینا:
تهران - خیابان پیروزی- ابتدای خیابان سی متری نیرو هوایی
تقاطع مسیل منوچهری روبروی ایستگاه بی آر تی پیروزی
پلاک1/2 - واحد ۲
تلفن: ۷۷۴۱۵۲۱۷- ۷۷۷۵۳۲۲۷
درمان سکته مغزی شامل سه قسمت دارویی، توانبخشی و پیشگیری از بروز سکته‌های مجدد است. هر چند میزان بهبودی تا حد زیادی به وسعت و محل آسیب مغزی بستگی دارد اما کیفیت درمان‌های توانبخشی و دارویی، میزان انگیزه بیمار و خانواده او و همچنین سن بیمار از عوامل مؤثر بر بهبودی او هستند.
کار تیمی توانبخشی جهت درمان بیماران سکته مغزی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی می باشد. است. این تیم به بیمار کمک می‌کند حرکات از دست رفته را بار دیگر به دست بیاورد، دچار عوارض ثانویه ناشی از سکته مغزی نشود و به‌طور خلاصه توانایی‌های عملکردی خود را به حداکثر ممکن برساند. توانبخشی باید در مراحل اولیه پس از سکته مغزی شروع شود. در این مرحله پیشگیری از بروز زخم بستر، وضعیت دهی مناسب و انجام تمرینات لازم برای جلوگیری از خشکی مفصل و کاهش دامنه حرکتی مهم است.
توانبخشی
بعد از وقوع سکته مغزی بیمار یک دوره شوک مغزی را طی می‌کند که مدت آن از چند روز تا چند هفته متغیر است. در این مرحله عضلات شل و حرکت در اندام آسیب‌دیده تقریباً غیر ممکن است. در این مرحله نقش اصلی در توانبخشی این بیماران با فیزیوتراپی است. در بیشتر بیماران بعد از این مرحله تون عضلات به تدریج افزایش پیدا می‌کند. با افزایش تون عضلات بیمار (خارج شدن از حالت لمسی و لختی)، نقش اصلی درمان با کاردرمانی می باشد. در این مرحله، معمولاً شانه بیمار به عقب بر می گردد، بازو به داخل چرخیده، آرنج خم، کف دست رو به پایین، مچ و انگشتان دست خم است. لگن به عقب، ران به داخل چرخیده، زانو صاف، مچ و انگشتان پا خم و به سمت داخل چرخیده است. این وضعیت الگوی اسپاستیک نام دارد. بیمار باید از ابتدا در وضعیتی خلاف این الگو قرار بگیرد. مثلاً آرنج صاف ولی زانو اندکی خم باشد.
بازگشت حرکات معمولاً از بالا به پایین است؛ یعنی حرکات شانه و لگن قبل از حرکات دست و پا برمی‌گردد. کنترل حرکات دست، در آخرین مرحله توانبخشی به دست می‌آید. حرکات ظریف دست زمانی برمی‌گردد که بتوان حرکات شانه و آرنج را کنترل کرد.
این حرکات ابتدا به صورت غیرفعال و با کمک دیگران یا اندام سالم انجام می‌شود. با گذشت زمان نیاز اندام مبتلا به کمک به تدریج کاهش پیدا می‌کند و در نهایت بیمار می‌تواند اندام مبتلا را کاملاً به صورت فعال حرکت دهد. بیمار ابتدا کنترل نشستن، پس از آن ایستادن و در نهایت راه رفتن را به دست می‌آورد.
گفتاردرمانی
گاهی اوقات به علت از دست رفتن قدرت عضلات گردن، صورت و زبان، جویدن و بلعیدن برای بیمار مشکل می‌شود. اگر عضلات خیلی ضعیف هستند باید غذا خوردن را با تکه‌های کوچک شروع کرد. تشویق بیمار به استفاده از سمت فلج دهان هنگام غذا خوردن موجب افزایش حرکات دهان و صورت شده و عضلات ضعیف را نیز تقویت خواهد کرد. درصورت لزوم، نگه داشتن فک بیمار به او کمک می‌کند که هنگام جویدن و بلعیدن دهان را بسته نگه دارد. باید از خوردن و نوشیدن در حالت دراز کشیده خودداری کرد زیرا این حالت بلعیدن را مشکل می‌کند. نشستن به صورت صحیح و با تنه راست به جویدن و بلعیدن کمک می‌کند.
