سکته مغزی یکی از اختلالات عملکردی پیچیده مغز می‌باشد که اکثراً بر اثر قطع جریان خون مغز و در مواردی در اثر خونریزی در مغز به وجود می‌آید و منجر به اختلال در نورون محرکه فوقانی می‌شود و سبب فلج یا ضعف در یک سمت بدن می شود. فلجی حاصل از سکته مغزی کاملاً یک سمت بدن از جمله تنه، اندام فوقانی، اندام تحتانی، عضلات مجموعه صورت و دهان را درگیر می کند. علاوه بر فلج حرکتی، یکسری از اختلالات عملکردی از جمله اختلالات حسی، اختلالات درکی، نقص های بینایی، اختلالات شناختی، تغییرات شخصیتی و عقلانی و مجموعه پیچیده‌ای از اختلالات گفتاری و زبانی را نیز به همراه دارد.
سکته مغزی یکی از شایعترین بیماریهای نورولوژیکی ناتوان کننده در سنین بزرگسالی می‌باشد و در واقع علت بستری شدن نیمی از بیماران نورولوژیک می‌باشد.
تقریبا 50 درصد از کسانی که از سکته مغزی جان به در می برند دچار مشکلات و اختلالات حرکتی دائمی در زمینه حفظ تعادل در حالات و وضعیت های مختلف و عدم توانایی جهت ایستادن و راه رفتن به تنهایی و بدون کمک گرفتن از دیگران و همچنین عدم توانایی جهت انجام فعالیت های روزمره زندگی از قبیل لباس پوشیدن، غذا خوردن و حمام رفتن می باشند که برای غلبه بر این مشکلات و نقایص نیازمند برنامه های توانبخشی از جمله کاردرمانی می باشند.
به محض بروز سکته مغزی و ظهور مشکلات حرکتی در فرد، علاوه بر درمان اورژانسی پزشکی، درمان توانبخشی و خصوصاً کاردرمانی بخش ضروری درمان این بیماران می باشد چرا که فرد با دریافت خدمات کاردرمانی آن هم به موقع و به شکل مناسب، می تواند این امید را داشته باشد که بتواند مجدداً به اجتماع برگشته و در انجام کارهای خود مستقل شود. به علت فلجی ناشی از سکته مغزی، فرد در انجام امورات شخصی و شغلی خود وابسته شده و استقلال خود را از دست می دهد. درمان های کاردرمانی این عدم استقلال و وابستگی را به حداقل می رساند. با این حال، حدود و میزانی که کاردرمانی، پیامدهای پس از سکته مغزی را بهبود می بخشد برای بیماران مختلف متفاوت می باشد.
کاردرمانی با انجام تمرینات ورزشی و توانبخشی هدفمند و اختصاصی سعی بر این دارد که ارتباط سیستم عصبی و عضلانی فرد سکته ای را بهبود بخشد و کمک کند تا با ایجاد تغییرات فیزیولوژیکی در سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، بهبود حرکتی در اندام های فلج شده را ارتقاء بخشد. یکی از اصول کاردرمانی بیماران سکته مغزی، انجام تمرینات کششی و تقویتی بر روی عضلات، مفاصل و تاندون عضلات برای حفظ دامنه حرکتی مفاصل و کم کردن سفتی عضلات می باشد که با این کار می توان میزان معلولیت بیماران را کم و به استقلال آنان کمک کند.
یکی دیگر از اصول مهم در کاردرمانی و اصولاً توانبخشی این بیماران تأکید بر استفاده از سمت مبتلا می باشد. بنابراین از همان ابتدا باید به بیمار تأکید کرد که سعی کند از دست و پای سمت مبتلای خود استفاده کند، حتی اگر این کار با سختی و دشوار و به صورت ناشیانه انجام شود. که برای این کار، می توان مثلاً سمت سالم بیمار را مهار کرد و او را مجبور کرد که از سمت مبتلا استفاده کند. البته برای شروع این کار باید با استفاده از یکسری تکنیک های خاص کاردرمانی، سمت مبتلا را برای حرکت کردن آماده کرد. انجام این کار باید توسط یک کاردرمان متخصص و آموزش دیده صورت پذیرد و بعد از اندکی بهبودی و پیشرفت می توان انجام یکسری از تمرینات مرسوم و متداول را به خانواده بیمار آموزش داد، تا آنها نیز در روند درمان کمک کننده باشند. چرا که با هر چه تمرینات بیشتر تکرار شود، روند درمان سیرع تر خواهد بود.
سعی بر این است که تمرینات کاردرمانی مبنتی بر وضعیت های عملکردی و همسو با فعالیت های روزمره زندگی بیمار باشد. یعنی اینکه مثلا اگر هدف ما دادن حالت ها و وضعیت های مختلف به بیمار می باشد. باید از سطوح پایین تر که نشستن می باشد شروع کنیم و بعد سراغ سطوح بالاتر یعنی دو زانو ایستادن برویم. وضعیت های عملکردهای روزمره شرح داده شده در بالا عبارتند از: حفظ تعادل در وضعیت نشسته، دراز کردن دست و گرفتن اشیا، برخاستن از روی صندلی، حفظ تعادل در وضعیت ایستاده و بالاخره راه رفتن. این عملکردهای پایه را باید در مورد هر بیمار ارزیابی کرده و تمرینات عملکردی مناسب را با توجه به وضعیت بیمار، طراحی و اجرا کرد. در مراحل اولیه ممکن است استفاده از برخی وسایل کمکی(مثلاً واکر یا عصای چهار پایه) به ویژه در مورد راه رفتن، ضرورت پیدا کند. اصل مهم در انجام این تمرینات تکرار زیاد می باشد چون که با تکرار زیاد است که مغز می تواند تا حدودی عملکرد منطقه آسیب دیده ناشی از سکته را جبران کند.
همانطور که قبلاً اشاره شد، مطلب مهم و اثر گذار در روند کاردرمانی بیماران سکته مغزی، مشارکت اطرافیان در کاردرمانی و توانبخشی بیمار است. کاردرمان باید نحوه انجام تمریناتی را که خانواده بیمار قادر به انجام آنها هستند را به اطرافیان بیمار آموزش دهد تا با این کار آنها را در درمان بیمار سهیم کند. زیرا تمرینات کاردرمانی و توانبخشی زمانی موفق است که با شدت بالا و تکرار زیاد انجام شود و در این صورت است که بهبودی سریع تر و با کیفیت بیشتر حاصل می شود. بر این اساس، نباید تمرینات کاردرمانی فقط مختص به زمان بستری بودن بیمار در بیمارستان باشد بلکه تمرینات باید در منزل نبز توسط کاردرمان و اطرافیان ادامه یابد
به طور کلی کاردرمانی سبب می شود استقلال از دست رفته و همچنین عدم توانایی در انجام فعالیت های روزمره زندگی در مبتلایان به سکته مغزی ارتقا یابد و بیمار دوباره به اجتماع برگردد و این در صورتی محقق می شود که انجام و تکرار به موقع شروع شود و با تکرار مناسب تداوم داشته باشد.
